Wychodzisz na pole, a nie na dwór

W Mogilanach jest dwór i panują pańskie obyczaje. Mieszkańcy dworu wychodzą „na pole”, a nie na dwór, bo przecież we dworze mieszkają :-) Jeśli przyjechałeś z podwarszawskiej wsi, gdzie mieszkałeś w jakiejś chacie w polu, to oczywiście z pola wychodziłeś na dwór, może nawet do roboty we dworze. A tu jest odwrotnie. Zapamiętaj, że „pany” wychodzą na pole!
Natomiast jeśli masz zamiar popracować w polu, to mówisz: „idę do pola”.
Jak pójdziesz do „jarzyniaka” po ziemniaki i usłyszysz, że „zimnioki” są „na polu”, to zrozum, że baba nie żartowała, tylko poinformowała, że ziemniaki są wystawione na zewnątrz przed sklepem.

Pośniadaj se

Wstań wcześni, najlepi przede dniem. Najsampierw idź do gadziny, dej żryć kuniowi, śwince, kurom. Potem dopiero możesz se pośniadać. Najlepsze jedzenie to groch z mlekiem. Ale pamiętaj, że w Mogilanach groch to jest to samo co fasola. A jak se posniadasz, to idź do pola, nie na pole!

Nie spaźniaj się

Nie należy się „spaźniać”. Trzeba wstać rano i się „ukąpać” (a nie wykąpać). Trzeba też „pościelić” łóżko (zamiast je posłać).

Ubieraj, a nie zakładaj

Gdy jest "ziąb", to "ubierz" rajtki abo kalesony. "Ubieramy" je, a nie zakładamy!

Do sklepu chodź na nogach

W Mogilanach wszędzie blisko, więc na zakupy „idziesz na nogach” (a nie pieszo), ewentualnie możesz podjechać „autem”. W piekarni kupisz „wekę” (długa biała bułka), „kajzerkę” (okrągła bułka), „drożdżówkę”, czyli drożdżowy placek z makiem czy serem. A w cukierni mogą być „ptysie” (eklerki), „piszinger” (przekładaniec wafla z masą kakaową), „cwibak” (keks), „chrust” (faworki) oraz „pomadki” (czekoladki). Nie pytaj o jabłecznik, bo tutaj je się "szarlotkę". Płacisz w "złotyk", a nie w złotych.

Kupuj w jarzyniaku

Zapomnij o warzywniaku! Pamiętaj, że do zupy dajesz „jarzynę”, a nie warzywa czy włoszczyznę. W „jarzyniaku” albo w „budce” ewentualnie „na placu” kupisz w sezonie „borówki”. Tak, te ciemnofioletowe jagody nazywają się "borówki"! A jeżyny to „czernice” albo „ostrężnice”.

U masarza

Niektórzy lubią „sznycle” – nie mylić z kotletem. Tutaj sznycel to po prostu kotlet mielony w panierce. Inni lubią „kiszkę”, czyli kaszankę albo "głowiznę", czyli salceson.

U fliziarza

Tutaj nie kładzie się płytek czy kafelek tylko „filzy”.

Przy łóżku postaw nakastlik albo lepiej nakaslik

Nakastlik to mała szafka z szufladkami. Stawiasz na nim lampkę i budzik. Słowo pochodzi z niemieckiego: nacht - noc, i kastlik - szafka.

Noś beretkę

Nosiłeś beret? Koniec z tym, bo w Mogilanach nosi się „beretkę”.

Nosiłeś krawat – tutaj nosi się „krawatkę”, a gdy pada deszcz – otwierasz „parasolkę”.

Oglądnij se

W Mogilanach można se coś „oglądnąć”, ale nie obejrzeć. Polecam oglądnąć  "Marzycieli" w TVP Historia.

Idze, idze!

Krakusi lubią dodawać końcówkę „-że”. Idźże, weźże, chodźże. Natomiast jeśli usłyszysz: „weźże sie”, to znaczy, że masz się odczepić. Przykrą sprawą jest także usłyszeć od kogoś bliskiego: "dejże mi spokój".
Prawdziwi Mogilanie wymawiają „idźże” jako: „idze!”. Gorzej gdy usłyszysz: „Idze, idze, bajoku!”, czyli po warszawsku: „Spieprzaj dziadu!”.
Od tych, którzy są „dożarci”, czyli złośliwi możesz usłyszeć bardzo brzydkie słowo, którego naprawdę nie należy tutaj używać, bo jest to największa obelga na świecie. To okropne słowo brzmi: „ty bucu!”. Jak powiesz to rodowitemu Mogilaninowi, to dostaniesz w „japę”!

Ale pitolisz bajtloku

W Poznaniu opowiadają pierdoły, w Warszawie plotą dyrdymały, a w Mogilanach tak pitolą, że nie da się tego słuchać. Jak ktoś za bardzo pitoli, to trzeba mu w końcu powiedzieć po prostu: „cichożeż bądź”.

Uważaj więc, żeby cię nie wywieźli do Kobierzyna

Na Śląsku wywiozą cię do Rybnika, w Warszawie do Tworek, a z Krakowa i Mogilan blisko do Kobierzyna. Wiadomo o co chodzi.

 

Sylwester Szefer
wlazłok już od 32 lat :-)

 

SKRÓCONY SŁOWNIK POLSKO-KRAKOSKO-MOGILAŃSKI

andrut – wafel

bajok, bajcorz – plotkarz

bajtlok – ktoś niepoważny

beretka – beret

bojcora – plotkara

borówka – czarna jagoda

buchnąć – ukraść

capelka – garnek gliniany na zsiadłe mleko

certolić – gadać bzdury (nie certol)

chałat – fartuch

chichrać sie – śmiać się

chmurać sie – chmurzyć się (ale sie pochmurało)

chochla – łyżka wazowa

chrust – faworki

chyrlać – kaszleć (ale mnie kaszle!)

ciumciok, ciumrok – niedorajda

ciupać – rąbać, grać w karty

copka gruszek – niewiele

cwibak – keks

gdzie my som? – gdzie jesteśmy?

dejcież spokój – daj spokój

despecić – robić na złość, psocić

deszczułka – mała, cienka deska

do cna – całkowicie

dożarty – złośliwy

druślok – durszlak

dychnąć – odpocząć (dej mi dychnąć)

dziamdziak – nudziarz

dziopa – dziewczyna

drzyć – krzyczeć (nie drzyj sie)

flizy – kafelki, glazura

franca – złośliwa baba (co za franca zbolała)

gadzina – zwierzęta w gospodarstwie

gawędzić - przeszkadzać

gdziesik – gdzieś

głowizna – salceson

gmyrać – grzebać

gorąc – upał

gościniec – główna droga

groch – fasola = groch

groch z mlekiem – typowe danie mogilańskie

grymasić - być wybrednym (nie grymaś ino jedz)

hadra – kłótliwa baba

hajcyć – palić

haś – żużel (pustaki hasiowe)

huncwot – łobuz

inaczy – inaczej

ino – tylko

inną razą – innym razem

iść na bliższe – iść na skróty

iść na nogach – piechotą

japa – pogardliwie o buzi (zamknij japę)

jarzyć – rozumieć

jarzyna – włoszczyzna

jojcyć – narzekać

kaciała – niezdara

kajzerka – rodzaj bułki

kapcie – pantofle

kapka – odrobina

kapuza – kaptur

kazywać – kazać

kidać – brudzić

kiszka – kaszanka

klajstrować – kleić

klamoty – duże niepotrzebne przedmioty

klozet – wychodek

kocmołuch – brudas

kołoc – ciasto

korki, stopki – bezpieczniki

kraj – brzeg

krawatka – krawat

kubeł – wiadro

kuknąć – zajrzeć, popatrzeć

kuń – koń (jade kuniem)

kuśtykać – kuleć

lepiec – taśma klejąca

liter – litr

lyźć – iść

łepetyna – głowa

maciupinka – odrobina

malorz – malarz

mieć pietra – bać się (ale mioł pietra)

mitręga – strata czasu

naciapać, nakidać – nabrudzić, rozlać (aleś nakidał)

nachapać – wzbogacić niezbyt uczciwie (nachapał sie ile wlezie)

nadać się – przydać się, pasować

nakaslik – szafka nocna

na nogach – pieszo

nasermater – byle jak, po łebkach

nastroić – przygotować

oglądnąć – obejrzeć

parasolka – parasol

pitolić – mówić niedorzecznie

pituch – kompot z suszonych jabłek z makaronem

plewić – pielić

pluskiewka – pinezka

pochmurało – zachmurzyło się

pojeść – najeść się (aleś se pojod, toś pojod)

pomadki – czekoladki

pomóż – pomóc (czeba mu pomóż)

pomagier – pomocnik

pocisło mnie – bardzo mi się chce (zawieźże mnie do monopolowego, bo wiesz jak to jest, jak człowieka pociśnie)

pośniadać – zjeść śniadanie

pół litry – półlitrowa butelka wódki

późni – później (przyjde późni)

prasnąć – rzucić, uderzyć

preparatka – zeszycik

przedsienie – przed domem

przykrzyć sie – nudzić się lub tęsknić

przylepiec – plaster opatrunkowy

psiakrwia – psiakrew

pulares – portfel

pyskować – dogadywać (nie pyskuj!)

rajtki – rajstopy

ranyściewy – ojej!

rodzynek – rodzynka

róść – rosnąć

sagan – czajnik

serowiec – sernik

siadnąć – usiąść

siamster – chłopak, narzeczony

skiauceć – skomleć

skocyć – skurczyć (cweterek sie skocył)

skosztować – próbować coś do jedzenia

skrobać – obierać

skuceć – narzekać

spaślok – gruby, tłusty

spaźniać – spóźniać

spindrać – wspinać się

spyrka – słonina

strachać – bać się

szabaśnik – piekarnik

szaflik – wanienka do mycia naczyń

szarlotka – jabłecznik

szczypica – skorek

sznurówka – sznurowadło

sznycel – kotlet mielony

szpargały – papiery, dokumenty

szpeje – drobne rzeczy

sztychówka – szpadel

tarasić – deptać

terakota – płytki na podłogę

tarabanić – gramolić się

targać – drzeć na strzępy albo nosić coś ciężkiego

tocki – taczki (tam som tocki)

troszku – trochę

tragac – rodzaj taczek

turlikać – turlać

ubierać, wdziać – zakładać (ubier to, wdziej to inaczy)

ukąpać się – wykąpać się

urynołek – nocnik

warga wisi – chęć na wypitek (ale mi warga wisi)

w cas – wcześnie

wcześni – wcześniej (wstane wcześni przede dniem)

weka – bułka paryska

weźżesz to – weź to

wiater – wiatr

włanczać/wyłanczać – włączać/wyłączać

wodzianka – zupa z chleba

wrazić – włożyć

w te i we w te – tam i z powrotem

wychodzić na górę – wchodzić na górę

wykidać – wyrzucić, wylać

wypindrzyć - wystroić (ale wypindrzona)

wyskipieć – wykipieć (mleko wyskipiało)

zagówek – poduszka

zakałapućkać sie – zagmatwać się

zaprany – pijany

zastrugaczka – temperówka

zeźlić – zezłościć

ziąb – chłód

złotyk – złotych

zmitrężyć – stracić czas